2. Abdülhamid

HAYATI

Osmanlı padişahlarının otuz üçüncüsüdür. Abdülmecit"in ikinci oğludur. Abdülaziz tahtan indirilerek yerine çıkarılan V. Murat, delilik işaretleri göstermesi üzerine 1876′da tahtan indirildi. Yerine ikinci Abdülhamit padişah oldu.

Abdülhamit orta bir kültürü olmasına rağmen zeki ve kurnaz bir adamdı. Şehzadeliği zamanında nispeten serbest yaşıyarak yetiştiği, hatta amcası Abdülaziz"le birlikte Avrupa seyahatine gidip çok yerler gördüğü için zamanında siyasi cereyanları az çok kavrayabilir ve bunlar hakkında oldukça isabetli kararlar verir durumda idi.

Tahta çıktığı zaman imparatorluk karışık bir durumda idi. Daha önceden başlamış olan Bosna Hersek ve Bulgaristan isyanları, Sırbistan ve Karadağ harpleri devam ediyordu. Şark meselesinin halli için İstanbul"da elçiliklerle bir konferans toplanırken Abdülhamit verdiği sözü tutarak Kanuni Esasi"yi ilan ettirdi. Konferansın kararlarını devlet erkanından meydana gelen fevkalade meclis kabul etmedi. Sadrazam Mithat Paşa ayrıca padişaha, vazifesini ağır bir şekilde ihtar eden bir tezkere yazınca II. Abdülhamit kendisini Sadrazamlıktan azlederek sınır dışına çıkardı. Bundan sonra gene söz verdiği üzere seçim yaptırıp Mebusan Meclisi"ni toplantıya davet etti. Rusya"nın harb ilan etme tehlikesini önlemek için İngiltere"nin daveti üzerine Londra"da toplanan konferansın kararlarını da Mebusan Meclisi"ne havale etti. Meclis bu kararları ve Rus teklifini reddedince Rusya, Romanya ile birlikte, Osmanlı İmparatorluğu"na karşı harb ilan etti. Türk orduları, yer yer başarı kazanmasına rağmen, harekatın saraydan idare edilmesi yüzünden Rumeli ve Anadolu cephelerinde yenildi. O sırada Abdülhamit bu mağlubiyeti bahane ederek Meclisi dağıttı. İstanbul kapılarına kadar gelen Ruslarla çok ağır şartlarla Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması imzalanmak zorunda kalındı. Bu antlaşmayı hafifletmek bahanesiyle Berlin"de toplanan ikinci bir konferansta Balkan devletlerinin Osmanlılardan aldıkları bazı yerler ve imtiyazlar geri verildiyse de harbe girmemiş diğer devletler İmparatorluğu bir hayli budadılar. Avusturya-Macaristan muvakkat kaydiyle Bosna-Hersek"i, Yunanistan Teselya"nın bir kısmını, ingiltere Kıbrıs"ı, hatta İranlılar bile bir parça arazi aldılar.

Memleket içindeki idaresini bildiği gibi devam ettirmek isteyen Abdülhamit o sırada, Abdülaziz"in intihar etmeyip öldürülmüş olduğu iddiasını ileri sürerek, Yıldız"da bir mahkeme kurdurdu.

Mithat Paşa ile Damat Mahmut ve Damat Nuri Paşaları bu mahkemede mahkum ettirdi. Ölüm cezasını kalebentliğe çevirerek bunları sürdürdü. Nuri Paşa yolda öldü. Mithat ve Mahmut Paşaları da 1883 yılında hapsedilmiş oldukları Taif zindanında boğdurttu. Kısa bir zaman sonra dış felaketler ve oldu bittiler birbirini kovalamaya başladı. Fransızlar 1881 "de Tunus"u, İngilizler 1882′de Mısır"ı, Bulgarlar da 1885′te Doğu Rumeli Vilayetini işgal ettiler. Yunanistan 1897 de Girit"teki isyana yardıma kalkınca, savaş ilan edildi. Bu savaş başarıyla neticelenmesine rağmen büyük devletlerin baskısıyla Girit bağımsızlığına kavuştu.

II. Abdülhamit devri bütün dünyada büyük gelişmeler ve ilerlemeler olduğu bir devirdir. Devlet mekanizmasının uyuşukluğu, din baskısı ve Kapitülasyonlar yüzünden memleket her alanda geri kalmış, ilerlemek imkanını bulamamıştı. Buna rağmen gene de bu arada bir kısım işler başarıldı. Hicaz Demiryolu, yabancı sermaye ile Anadolu ve Rumeli"de bir kısım demiryolları yapıldı. Mülkiye Mektebi, Hukuk, Medrese-i Mülkiye Mektebi gibi yüksek okullar kuruldu. Darülfünun yeniden açıldı. Orta tahsil genişletildi. Buna karşılık, yabancılara bir sürü imtiyaz verilmiş, hatta 1882 Muharrem Beyannamesi denen anlaşma ile meşhur Düyun-u Umumiye İdaresi kurulmuştur. Anlaşmaya göre bu idare Tütün Rejisi, Osmanlı Bankası, Anadolu Demiryolları Müdürlüğü gibi yabancı idareler, devletin mali ve siyasi bütün işlerinde söz sahibi olmuşlardı. Öte yandan bütçesiz idare yüzünden devlet masrafları ödenemediği gibi, memurlara da bazı aylar maaş verilemez olmuştu.

İçteki baskı idaresi ve dışarıdaki başarısızlıklar, memleket içindeki memnun olmayanları muhalif bir grup halinde gizliden gizliye birleşmeye sevketti. Gizli İttihat ve Terakki Cemiyetinin propagandası Makedonya"daki uyanık subaylar arasında yayıldı. Nihayet Manastır ve Selanik"te beliren ve bastırılamayan askeri isyan sarayı korkuttu. Padişah Kanun-u Esasi"yi ikinci defa ilan etmek zorunda kaldı. Yalnız, bu hürriyet havası çok sürmedi. Avusturya-Macaristan Bosna-Hersek"i tam olarak ilhak etti. Girit Yunanistan"a katıldı. Bulgaristan da hürriyetini ilan etti. Memlekette bir yandan bu dış olaylara karşı gösteriler yapılırken, bir yandan da parti kavgaları memleketi gittikçe zayıflatıyordu. İttihat – Terakki düşmanı gazetelerin kışkırtmasıyla avcı taburları arasında bir gerilik hareketi başgösterdi. 13 nisan 1909 da 31 Mart Vakası adı verilen yobaz ayaklanması oldu. Rumeli"deki inkılap taraftarı subaylar Hareket Ordusu adıyla meydana getirdikleri kuvvetle, İstanbul"a yürüyüp isyanı bastırdılar. Bu isyanı teşvik etmiş olmak suçlamasıyla II. Abdülhamit tahttan indirilip Selanik"teki Alatini köşkünde oturmaya mecbur edildi. Yerine kardeşi Reşat, V. Mehmet adıyla tahta geçti. Balkan harbi çıkınca İstanbul"a getirilen II. Abdülhamit ölümüne kadar Beylerbeyi sarayında yaşadı.

Orta boylu, çok iri burunlu, sesi kalın ve ahenkli, bakışı keskin ve tesirli, şahsen nazik bir kimse idi. Hadiseleri çabuk kavramak kabiliyeti yanında son derece evhamlıydı. Adı tarihe Kızıl Sultan olarak, geçmiştir.

ABDÜLHAMİT DÖNEMİ ISLAHATLARI (1876 – 1909) 

Hukuk alanındaki Islahatlar
-I. Meşrutiyet ilan edildi (1876). 
-Parlamentolu sisteme geçildi. 
-Kanun-u Esasi ilan edildi (Türk tarihinin ilk anayasası). 

I. MEŞRUTİYET 
SEBEPLERİ: 
-Genç Osmanlıların (Jön Türkler) faaliyetleri. (Namık Kemal, Ziya Paşa, Mithat Paşa, Ali Suavi). 
*Tanzimat yeniliklerinin dağılmayı önleyemeyeceğini düşünüyorlardı. 
*Dağılmanın Meşrutiyet yönetimiyle önlenebileceğini düşünüyorlardı. 
*Meşruti sistemde Avrupalı Devletlerin iç işlerimize müdahalelerinin sona ereceğine inanıyorlardı. 
*Meşruti yönetim kabul edilirse Balkanlardaki meselelerin görüşüldüğü “İstanbul Konferansı”nın olumlu sonuçlanacağını düşünüyorlardı. 
-Genç Osmanlılar, bir askeri darbe ile Abdülaziz’i tahttan indirerek V.Murat’ı tahta çıkarmışlar ancak akli dengesinin bozuk olduğunu ileri sürerek onu da tahttan indirmişler ve meşrutiyeti ilan edeceğine söz veren II. Abdülhamit’i tahta çıkarmışlardır (1876). 

MEŞRUTİYETİN İLAN EDİLME AMACI => Devletin dağılmasını önlemektir. 
—Meşrutiyet 23 Aralık 1876’da ilan edildi. 

MEŞRUTİYET YÖNETİMİNİN ÖZELLİKLERİ 
-Monarşiden Meşruti yönetime geçilmiştir. 
-Halk ilk defa ülke genelinde yönetime ortak olmuştur. 
-Parlamento açılmıştır (Türk tarihinde ilk defa). 
*Meclis-i Umumi 
A-) Ayan Meclisi: Üyeleri padişah tarafından seçilmiştir. 
B-) Mebusan Meclisi: Üyeleri halk tarafından seçilmiştir

II. MEŞRUTİYETİN İLANI 
—Meşrutiyetin tekrar ilanını isteyenler tarafından 1889’da İttihadı Osmanî Cemiyeti kurulmuştur. Askeri Tıp Okulu öğrencileri tarafından kurulan bu cemiyet daha sonra 
İttihat ve Terakki adını alacak ve üyeleri –başta subaylar olmak üzere – artacaktır. 
-Cemiyet üyesi Enver ve Niyazi Beylerin Makedonya’da asker ve sivillerle beraber çıkardıkları isyan neticesinde II. Abdülhamit 1908’de meşrutiyeti ikinci defa ilan etti. 
-Bu dönemde Mustafa Kemal’de Şam’da Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurmuş (1908) kısa bir süre sonra bu cemiyet de İttihat ve Terakki Cemiyetine katılmıştır. Mustafa Kemal, bir süre sonra İttihat ve Terakki Cemiyetindeki askerlerin siyasete müdahale etmeleri üzerine bu cemiyetten ayrılacaktır. 
-13 Nisan 1909’da İstanbul’da meşrutiyet taraftarları ile karşıtları arasında büyük bir çatışma çıkmıştır (31 Mart Olayı). Olayların büyümesi üzerine Selanik’ten Komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın, Kurmay Başkanlığını da Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu İstanbul’a gelerek olayları bastırmış ve olaylara yeterince müdahale edemediği gerekçesiyle II. Abdülhamit tahttan indirilmiştir. 
-31 Mart Olayı sonrasında Kanun-u Esasi’de bazı yenilikler yapılmıştır. Bunlar; 
1-Kanun teklifi için padişahın izni kaldırıldı. 
2-Padişaha bir kez veto hakkı verildi. 
3-Meclisi kapatma yetkisi ağır koşullara bağlandı. 
4-Meclis’e hükümeti denetleme yetkisi verildi. 
5-Savaş kararı meclise verildi. 
6-Padişahın sürgün yetkisi kaldırıldı. 

B-EĞİTİM ALANI 

-Hukuk Mektebi açıldı. 
-Sanayi-i Nefise Mektebi açıldı. (Güzel Sanatlar Okulu) 
-Hendesehane ve Mülkiye Mektebi açıldı. 
-Dar’ül Fünun açıldı (1900 İlk Osmanlı Üniversitesidir). 

II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE KURULAN PARTİLER (FIRKALAR) VE GRUPLAR 
1-İttihat ve Terakki Fırkası (21 Mayıs 1889) 
2-Ahrar Fırkası (1908) 
3-Osmanlı Demokrat Fırkası (1908) 
4-Osmanlı Ahali Fırkası (1910) 
5-Osmanlı Sosyalist Fırkası (1910) 
6-Hürriyet ve İtilaf Fırkası (21 Kasım 1911) 
7-Halaskar-ı Zabitan Grubu: Alaylı subaylar kurmuştur. İttihatçıların düzenlediği 
suikastlara karşılık vermiştir. (1912)